compo image
  1. COMPO
  2. Advies
  3. Plantenverzorging
  4. Basisprincipes
  5. Potgrond & compost
  6. De zuurtegraad van de bodem meten

Van zuur tot alkalisch : welke bodem is geschikt voor welke plant?

De zuurtegraad van de bodem meten

Hortensia's geven de voorkeur aan een zure grond en door het gazon te bekalken krijgen mossen het moeilijker om zich in de grasmat te nestelen - deze zaken zijn ondertussen algemeen bekend. Maar elk jaar je gazon bekalken zonder de pH-waarde van de bodem gemeten te hebben, is echt geen goed idee! Om de verhouding tussen zuren en basen in de tuinbodem zinvol te kunnen beïnvloeden, is onderstaande achtergrondinformatie geen overbodige luxe. We leggen je uit waarvoor de pH-waarde van je tuinbodem verantwoordelijk is en hoe je die kan meten en optimaliseren.

compo image

Wat doet de pH-waarde met de bodem?

Zure of alkalische grond - wat gebeurt er in de bodem?

De ideale pH-waarde van een tuinbodem ligt tussen 6,5 en 7,5. Dan is de verhouding tussen zuren en basen in de bodem in evenwicht en voelen de meeste tuinplanten en bodemorganismen zich goed. Als de pH-waarde echter door elkaar wordt gehaald, heeft dit invloed op twee zaken.

1. De beschikbaarheid van voedingsstoffen in de bodem is afhankelijk van de pH-waarde

Voedingsstoffen kunnen als opgeloste zoutverbindingen in de bodem aanwezig zijn, zodat ze gemakkelijk door de planten kunnen worden opgenomen. Afhankelijk van de pH-waarde kunnen de afzonderlijke hoofd- en sporenelementen zich echter aan de bodemdeeltjes binden.

Als de pH-waarde suboptimaal is, kan het zijn dat de bodem goed is voorzien van alle voedingsstoffen maar dat deze door de planten niet kunnen worden geabsorbeerd. In dat geval zal er amper iets gebeuren wanneer je uitgebreid hebt bemest - de planten groeien slecht of vertonen vervormingen. Zo zijn stikstof, kalium en calcium schaars voor planten wanneer de pH-waarde in de bodem te laag is. Als de waarde daarentegen te hoog is, dan is de aanvoer van voedingsstoffen groot maar ontbreken ijzer, mangaan of boor.

De overmatige beschikbaarheid van enkele voedingsstoffen kan in extreme gevallen echter ook problematisch zijn voor je planten. In bijzonder zure bodems zijn grote hoeveelheden aluminium beschikbaar voor de planten. Je kent misschien het effect van een matige hoeveelheid aluminum op de blauwe kleur van hortensia's die in een zure, aluminiumrijke bodem groeien. Te veel aluminum heeft echter een impact op de gezondheid van de planten en kan er voor zorgen dat er nauwelijks tuinplanten overleven.

Door te zorgen voor een evenwichtige pH-waarde van de bodem, kan je dit probleem oplossen. Want alleen dan kan de bodem de planten alle belangrijke voedingsstoffen ter beschikking stellen. Uitersten zijn nooit gezond. Uiteindelijk is er altijd een onder- of overaanbod van individuele hoofd- of sporenelementen.

2. De activiteit van bodemorganismen is afhankelijk van de pH-waarde

Ook de activiteit van bodemorganismen is sterk afhankelijk van de pH-waarde van de bodem. In een zure bodem met een lage pH zijn de bodemorganismen nauwelijks actief. Om de gevolgen hiervan te begrijpen, bekijken we in vier stappen hun rol in de bodem :

  1. In een eerste fase zetten grotere bodemorganismen zoals regenwormen de organische stoffen in de bodem (zoals bladeren en stengels) om in waardevolle humus. Die wordt afgebroken door de veel kleinere micro-organismen zodat voedingsstoffen worden geproduceerd die door de planten kunnen worden opgenomen (vb. stikstof).
  2. De grote en kleinere bodemorganismen vormen een soort gebruiksketen. Als de bodemorganismen niet meer actief zijn, dan wordt de bodemstructuur aangetast - deze krijgt een minder fijne, kruimelige structuur. Bladeren en stokken worden niet afgebroken en niet meer omgezet tot humus.
  3. Dit heeft wederom gevolgen voor de micro-organismen die niet genoeg humus kunnen vinden voor verdere verwerking (mineralisatie).
  4. Aan het einde van de keten missen de planten in de tuingrond ook de mineralen die organisch gebonden zijn en die pas eerst door de activiteit van de micro-organismen worden vrijgegeven. Daartoe behoort voornamelijk stikstof, maar ook kalium en fosfor.
compo image

Lage pH-waarde : wat gebeurt er wanneer de bodem te zuur is?

  • Bij een pH-waarde van minder dan 6,5 spreken we van een zure bodem. Sommige planten - de zogenaamde zuurminnende planten - zijn hier dol op. Denk maar aan rododendrons, blauwe bessen of hortensia's. Zij houden van een pH-waarde van 4,5 tot 5. Als de waarde in de grond nog zakt, kunnen maar weinig planten het aan.
  • Micro-organismen zijn minder actief. Dit beïnvloedt de bodemstructuur en de mineralisatie van humus - de omzetting van het organische bodemmateriaal in voedingsstoffen die nodig zijn voor de planten om te overleven.
  • Sommige zware metalen die in de bodem aanwezig zijn (vb. cadmium of kwik) of lichte metalen zoals aluminium worden gemakkelijker door de planten opgenomen omdat ze niet meer vastgehecht zijn. Dit kan de gezondheid van de planten schaden.
  • Ook in zure bodems zijn ijzer en mangaan in grote hoeveelheden voor de planten beschikbaar terwijl bijvoorbeeld calcium, kalium, magnesium en boor in veel te lage concentraties aanwezig zijn. Dit heeft een negatieve invloed op de plantengroei.
compo image

De tuinbodem is te zuur

Hoe kan je de pH-waarde in de bodem verhogen?

Gelukkig kan je heel gemakkelijk de pH-waarde van een bodem verhogen. Kalk neutraliseert de overtollige zuren in de grond waardoor de pH stijgt. De kalk zorgt er eveneens voor dat voedingsstoffen zoals calcium, kalium en magnesium - die in de bodem zijn opgeslagen - terug beschikbaar komen voor de planten. Ook de water- en luchttoevoer in de bodem kunnen op lange termijn worden verbeterd door te bekalken. Bodemdieren krijgen een betere leefomgeving en worden hierdoor actiever.

Kalk werkt echter niet van de ene op de andere dag. Daarvoor heb je enkele maanden geduld en veel water nodig. De ideale periode om de pH-waarde van de tuingrond te verhogen met kalk is dan ook in september of oktober. In de wintermaanden valt er voldoende regen om de kalkkorrels op te lossen en in de bodem te laten indringen. Hierdoor hoef je zelf veel minder water te geven.

Als de pH-waarde in je tuinbodem echter heel hard fluctueert, dan kan het (met afwisselend meten en bekalken) enkele jaren duren voordat de waarde is genormaliseerd en de plantengroei is hersteld.

Onze tip

Een gekorrelde kalkmeststof kan eenvoudiger en nauwkeuriger toegepast worden dan poederkalk omdat die sneller wordt weggeblazen door de wind.

Hoge pH-waarde : wat gebeurt er wanneer de bodem alkalisch is?

Bij een bodem met een pH-waarde van meer dan 7,5 spreken we van een alkalische of basische grond. Dit betekent dat de grond sterk kalkhoudend is. In het extreme geval - bij waarden vanaf 9 - is er weinig kans dat de planten het overleven. Zo een ongewoon hoge pH-waarde in de bodem kan trouwens veroorzaakt worden door te vaak te bekalken of door het gazon jarenlang kalkrijk (hard) water te geven.

  • Voedingsstoffen zoals ijzer, mangaan, koper, zink en boor zijn enkel in kleine hoeveelheden beschikbaar voor de plant. Dit veroorzaakt groeistoornissen en vervormingen van plantendelen.
  • Tegelijkertijd wordt het bodemleven gestimuleerd, zijn regenwormen en micro-organismen bijzonder actief, wordt organisch bodemmateriaal ijverig omgezet in humus en humus in mineralen waardoor de bodemstructuur eronder lijdt : de grond heeft nauwelijks een structuur die water en lucht kan opnemen.
  • Het werk van de actieve bodemorganismen zorgt op zijn buurt voor een overaanbod aan stikstof, kalium en fosfor in de bodem - allemaal stoffen die voorheen organisch gebonden waren en nu vrijkomen als gevolg van de afbraakprocessen.
compo image

De tuinbodem is te alkalisch

Te veel kalk in de bodem : hoe kan je de pH-waarde in de bodem verlagen?

Het is aanzienlijk moeilijker om de pH-waarde van je tuingrond te verlagen dan te verhogen. In wezen moet je zuur en organisch materiaal terug toevoegen aan een bodem die veel kalk en gesteente bevat - dus idealiter organisch materiaal dat veel zuren bevat. Hiervoor zijn dennennaalden of turf ideaal. Maar ook met gewoon keukenafval, grasmaaisel of herstbladeren kan je proberen om het kalkgehalte terug in balans te brengen. Daarnaast kan je ervoor zorgen dat je bodem enkel kalkvrij water of regenwater krijgt. Bemest je gazon met meststof die zo weinig mogelijk kalk bevat en idealiter een fysiologisch zure werking heeft - dit is bijvoorbeeld het geval bij meststoffen die ijzersulfaat of een hoog gehalte aan ammonium bevatten. Als je niet zeker bent, aarzel dan niet en vraag meer informatie in je plaatselijke tuincentrum.

Toch duurt het vaak meerdere jaren voordat de pH-waarde in de bodem geleidelijk aan zakt. Gelukkig zijn alkalische bodems in ons land zeer zeldzaam zodat de overgrote meerderheid van de tuinliefhebbers niet met dit probleem hoeft te worstelen.

Hoe kan ik de pH-waarde van mijn bodem meten?

Er is meestal geen erg nauwkeurig resultaat nodig om te bepalen hoe je je tuinbodem verder moet bewerken. Vaak kan je zelf een analyse doorvoeren met teststrips - die ook vaak bij zwembaden worden gebruikt - of met vloeistoffen die afhankelijk van de waarde een andere kleur aannemen. Als je regelmatig en zonder veel moeite de waarde wilt opmeten, kan je zelfs een speciaal meetinstrument aankopen.

Wens je veel gedetailleerdere informatie, dan kan je een bodemstaal laten analyseren. Het voordeel hiervan is dat de resultaten veel nauwkeuriger zijn en je duidelijke conclusies kan trekken over welke planten het bijzonder goed zullen doen op deze bodem. Dergelijke bodemanalyses geven ook informatie over de concentratie voedingsstoffen in de bodem - zo kan je zien waar het schoentje eventueel wringt.

Delen

Blijf op de hoogte

ABONNEER JE OP DE COMPO-NIEUWSBRIEF

Ontvang seizoensgebonden plantenverzorgingstips en inspiratie voor je tuin, gazon, planten, decoratie en zo veel meer via onze nieuwsbrief.

 

BEDANKT VOOR JE REGISTRATIE !

 

Je ontvangt binnen enkele ogenblikken een bevestiging via e-mail. Om je registratie te bevestigen, hoef je enkel nog te klikken op de link in de e-mail.

Gelieve je e-mailaders in te vullen.

Gelieve het vakje aan te vinken om toe te stemmen met de Privacy Policy.