Is een mineraal substraat geschikt voor kamerplanten?

In heel wat potgronden zijn organische materialen terug te vinden - denk maar aan turf, compost, houtvezels, schors en kokosvezels. Afhankelijk van de verschillende grondstoffen kunnen de voordelen variëren.

De mogelijke voordelen van organische materialen :

1. Verbetert het bodemleven : organische grondstoffen zoals compost, houtvezels of humus activeren de micro-organismen in de bodem en verbeteren de bodemstructuur.
2. Rijk aan voedingsstoffen : door organische materialen te gebruiken, hebben planten heel wat voedingsstoffen ter beschikking.
3. Hoge wateropslagcapaciteit : organische materialen zoals turf en kokosvezels kunnen zowel voedingsstoffen als water opslaan en deze terug vrijgeven aan de planten indien nodig.
4. Luchtige bodemstructuur : enkele organische materialen zoals schors zorgen voor een heel luchtige structuur, zodat de potgrond niet gaat klonteren.

Er zijn heel veel verschillende minerale substraten beschikbaar met elk hun eigen kenmerken. Ook de grootte van het materiaal kan variëren : grof zand is bijvoorbeeld beter doorlatend dan fijn zand. De grootste voordelen van minerale substraten zijn :

• De stabiele structuur : minerale elementen hebben een veel stabielere structuur en geven de planten meer houvast omdat ze een hoger soortelijk gewicht hebben.
• De doorlaatbaarheid : minerale substraten zorgen voor een goede water- en luchttoevoer. Zo worden de wortels beter van zuurstof voorzien. Bovendien zal het water veel gemakkelijker weglopen en wordt wateroverlast vermeden.
• De neutrale pH : minerale substraten hebben doorgaans een neutrale pH en kunnen daardoor voor de meeste bodems gebruikt worden.

Net omwille van de bovenstaande redenen bestaan potgronden niet enkel uit organische materialen, maar ook uit minerale elementen zoals zand, grind, perliet of vermiculiet. Afhankelijk van de behoeften van de plant zal de samenstelling van de potgrond variëren.

Of het nu gaat om kleikorrels, puimsteen, zeoliet of vermiculiet - er bestaan heel veel soorten minerale substraten. Hieronder stellen we jou de vijf bekendste voor :

1. Kleikorrels

Kleikorrels - bij ons ook wel hydrokorrels genoemd - zijn een van de bekendste minerale substraten. Ze worden gebruikt als drainage, worden vermengd met potgrond of worden gebruikt als plantsubstraat in de semi-hydrocultuur. De kleine, bruine kleikorrels hebben veel voordelen : het materiaal is heel doorlatend, zorgt voor een goede verluchting van de grond en kan een beetje water opslaan. Helaas is de productie heel energie-intensief, met een hoge CO2-uitstoot tot gevolg. De korrels moeten namelijk op hoge temperaturen worden verhit.

2. Perliet

Perliet wordt heel graag als extra ingrediënt in potgronden gebruikt. De witte bolletjes creëren een goed doorlaatbare structuur, zijn pH-neutraal en kunnen lucht en water opslaan en bij behoefte terug vrijgeven. Hiervoor moet het materiaal verhit worden tot 900°C. Daarnaast bestaat er ook hydrofobe perliet die waterafstotend is en dus enkel zorgt voor een goede beluchting van de bodem.

3. Puimsteen

Puimsteen is een poreus vulkanisch lavagesteente met een fijne, onregelmatige structuur, hetgeen zorgt voor een goede bodembeluchting. Een bijkomend voordeel is de wateropslagcapaciteit : het gesteente slaat water op en geeft dit naar behoefte terug vrij aan de plantenwortels. Hierdoor kan puimsteen niet alleen als drainagemateriaal, maar ook als plantsubstraat gebruikt worden. Daarnaast is er een voordeel voor de CO2-balans : de korrels kunnen direct worden gebruikt. Ze hoeven geen langdurig productieproces te ondergaan.

In ons artikel "Granuplant : aanplanten in puimsteenkorrels" ontdek je alles over dit duurzame materiaal.

4. Grind en & split

Grind en split hebben een heel lange levensduur en zorgen voor een relatief goede doorlaatbaarheid, maar slaan geen water op. Daarom worden deze materialen graag als drainage gebruikt. In vergelijking met andere substraten met grovere korrelgroottes zijn de holle ruimtes in de grond vrij klein. Je mag echter het gewicht van de steentjes niet onderschatten : potplanten zal je moeilijk kunnen verplaatsen als je grind gebruikt.

5. Zand

Zand is een natuurlijke grondstof die vaak wordt ontgonnen uit rivier- en zeebodems. Grof zand is heel geschikt voor drainage, maar wordt bij voorkeur met ander materiaal (vb. puimsteenkorrels) vermengd om de doorlaatbaarheid van de bodem te verbeteren. Ook in de tuin en in potten kan je voor een goede bodembeluchting grof zand gebruiken. Hier moet je echter rekening houden met het extra gewicht, want potten gevuld met zand kunnen amper verplaatst worden. Omwille van de kleine korrelgrootte zal fijn zand de bodem eerder verdichten.

Minerale substraten hebben elk hun eigenschappen - sommige materialen kunnen bijvoorbeeld water opslaan en het na verloop van tijd weer vrijgeven - waardoor ook de toepassingsmogelijkheden verschillen.

1. Vermenging met de grond : minerale substraten zoals puimsteenkorrels of zand kunnen vermengd worden met de grond om deze luchtiger te maken en de bodemstructuur te verbeteren. Als je een zware kleibodem hebt, waar het water heel langzaam binnendringt, kunnen minerale substraten de oplossing bieden. Bij eerder zanderige bodems en lichte bodems wordt bij voorkeur organisch materiaal zoals humus of compost gebruikt om de doorlaatbaarheid te beperken en de opslagcapaciteit te verhogen. Wil je meer te weten komen over de verschillende bodemtypes? Lees dan zeker ons artikel "Een overzicht van de verschillende bodemtypes" na.
2. Drainagelaag : minerale substraten zijn heel geschikt als drainagelaag onderin bloempotten en bloembakken. Hiervoor worden heel vaak kleikorrels of puimsteenkorrels (het duurzame alternatief voor hydrokorrels) gebruikt. Het poreuze materiaal wordt op de bodem van de pot of bak gelegd en zorgt voor een goede bodembeluchting en een betere waterafloop. Zo kan je wateroverlast en wortelrot voorkomen.
3. Bescherming tegen uitdroging : sommige minerale substraten zoals puimsteenkorrels, riviergrind en split worden gebruikt om de bovenlaag te bedekken en zo de grond te beschermen tegen uitdroging en onkruidgroei.
4. Plantgranulaat : enkele minerale grondstoffen zijn ook geschikt als plantsubstraat. De planten worden hierbij niet in een potgrond aangeplant, maar direct in het minerale substraat. Welke materialen hiervoor geschikt zijn, ontdek je hieronder.

Bijna alle kamerplanten kunnen worden aangeplant in een mineraal substraat - hetzij met potgrond rond de wortels, hetzij met naakte wortels. Als je toch op zoek bent naar enkele mooie planten voor hydrocultuur, dan vind je hieronder wat inspiratie :

1. Lepelplant (Spathiphyllum)
2. Graslelie (Chlorophytum comosum)
3. Drakenklimop (Epipremnum pinnatum)
4. Pauwenplant (Calathea)
5. Drakenbloedboom (Dracaena fragrans)
6. Gatenplant (Monstera deliciosa)
7. Mexicaanse bergpalm (Chamaedorea elegans)
8. Vrouwentong (Sansevieria trifasciata)
9. ZZ-plant (Zamioculcas zamiifolia)
10. Olifantsoor (Alocasia)

Ook vetplanten en cactussen voelen zich thuis in een mineraal substraat. Toch zijn er planten die de voorkeur geven aan een specifieke potgrond, in plaats van in hydrocultuur of in semi-hydrocultuur op te groeien. Hiertoe behoren onder meer zuurminnende planten of vleesetende planten die een bodem met zure pH nodig hebben. Ook orchideeën hebben nood aan een speciale orchideeënpotgrond.

Zo ga je te werk :

Vul 1/4 van de pot met Granuplant Indoor Plantgranulaat. Plaats de plant in de pot en stabiliseer ze door de pot verder op te vullen met het plantgranulaat. Om zeker te zijn dat holle ruimtes worden opgevuld, moet je tijdens het opvullen de pot regelmatig lichtjes schudden. 

Heb je een waterreservoir nodig?

Omdat puimsteenkorrels water opslaan en het bij behoefte terug aan de planten vrijgeven, heb je geen pot met waterreservoir nodig. Het granulaat dient als waterbuffer - aan de kleur van de korrels kan je zien wanneer je opnieuw moet begieten. Het is dus handig om een transparante pot te gebruiken. Zo heb je een heel goed overzicht over het waterpeil in de pot.

Natuurlijk kan je ook een pot met waterreservoir gebruiken. Als je een niet-doorzichtige pot gebruikt, dan raden we je aan om een waterniveau-indicator te voorzien. Hiermee kan je de waterstand controleren.