Krokus (Crocus)

Lentekrokussen bloeien bijna tegelijkertijd met de sneeuwklokjes en toveren weides om tot een felgekleurd bloementapijt. De knolgewassen zijn al sinds de oudheid bekend. De oude Grieken noemden ze waarschijnlijk al krokussen. Eén soort was bij hen bijzonder populair : de saffraankrokus (Crocus sativus). In de oudheid werden medicijnen, kleurstoffen en specerijen gemaakt van de gedroogde stampers van de bloemen. Sinds de Middeleeuwen wordt de krokus als sierplanten gekweekt. Wij tonen je hoe je deze vroegbloeier in je tuin aanplant en zo het einde van de winter inluidt.

In totaal bestaan er ongeveer 90 verschillende krokussoorten. De meeste hiervan zijn gecultiveerde vormen en hybriden die in de loop der tijd geleidelijk zijn ontstaan. De wilde vormen zijn echter vooral populair bij plantenverzamelaars. Deze variëteiten komen uitspronkelijk uit Midden- en Zuid-Europa, het Midden-Oosten, Noord-Afrika en West-China. De meeste soorten vinden echter hun oorsprong in Turkije of Griekenland. In de natuur komen ze vooral voor in naaldbossen, groenblijvende eikenbossen en op rotsachtige hellingen.

De gekweekte vormen zijn geteeld uit tuinwaardige krokussoorten. Ze zijn beschikbaar in een breed scala aan kleuren - van paars over geel tot zelfs puur wit. Vooral de boerenkrokus (Crocus tommasinianus) is heel populair. Hij betovert de tuinliefhebbers met delicate, violette bloemen. De sneeuwkrokus of gouden krokus (Crocus chrysanthus) is dan weer gekend voor zijn kleine gestalte. Met zijn felgele bloemen tovert de goudkleurige krokus (Crocus angustifolius) bij vele tuinliefhebbers een lach op het gezicht - net zoals de bonte krokus (Crocus vernus). Maar we kunnen niet alleen in het voorjaar genieten van de mooie, kleine krokussen. Sommige soorten bloeien namelijk ook in de herfst : zowel de saffraankrokus (Crocus sativus) als ook de herfstkrokus (Crocus speciosus) bloeien pas als de tuin voornamelijk rood, oranje en geel kleurt.

Krokussen worden maar al te vaak in de categorie bolgewassen gestopt. Dit is echter een vergissing omdat ze een verdikt stengeldeel onder de grond hebben. Concreet betekent dit dat ze een stengelknol in plaats van een bol hebben. Hoewel de knol nog maar een jaar oud is, hoef je het volgende jaar de prachtige bloemen niet te missen. De knol produceert elk voorjaar ten minste één dochterknol voordat hij afsterft. Daaruit verschijnen dunne bladeren die lijken op grassprieten.

Krokussen kunnen in drie groepen worden opgedeeld : er zijn lentebloeiers, grootbloemige hybriden en herfstbloeiers. De bloemen van lentebloeiers (of vroegbloeiers) zoals de sneeuwkrokus en de boerenkrokus verschijnen al in februari en zijn aanwezig tot maart. De grootbloemige hybriden bloeien zelfs tot in april. Van september tot oktober verschijnen dan de bloemen van de herfstbloeiers waaronder de saffraankrokus en de herfstkrokus.

De juiste periode om krokussen aan te planten hangt af van de soort en de bloeitijd. Herfstbloeiers worden in de nazomer in de volle grond aangeplant. Voor lentebloeiers daarentegen moet je in de herfst aan de slag.

Krokussen worden als sierplant in de tuin aangeplant. Als je alleen beschikt over een balkon of terras, dan kan je nog steeds krokussen kweken : de planten kunnen namelijk zonder probleem in bloembakken of bloempotten worden aangeplant.

Vroegbloeiers genieten van een zonnige locatie terwijl lentebloeiers gerust op een deels schaduwrijk plekje kunnen worden geplaatst. Grootbloemige hybriden kan je ook op een zonnige tot half-schaduwrijke plaats planten. Houd er echter rekening mee dat hoe minder zonlicht je krokussen krijgen, hoe minder bloemetjes de planten zullen vormen.

Lentekrokussen geven de voorkeur aan een iets vochtigere ondergrond terwijl herfstkrokussen zich bijzonder prettig voelen op een zandige of stenige grond. De vuistregel : om te vermijden dat krokussen het slachtoffer worden van wateroverlast, moet je steeds zorgen voor een voldoende doorlatende bodem.

Om je krokussen aan te planten, moet je eerst een plantgat graven van ongeveer 6 tot 10 centimeter diep. Hoe groter de knol, hoe dieper het plantgat moet zijn - herfstkrokussen zullen dus iets dieper in de grond worden gegraven dan de kleinere knollen van de lentekrokus. 

Omdat krokussen wortels hebben waarmee ze vocht en voedingsstoffen uit de diepere lagen van de bodem kunnen halen, kunnen ze ook in een ondieper plantgat worden aangeplant. Om ervoor te zorgen dat elke knol voldoende ruimte heeft, houd je best rekening met een plantafstand van 6 tot 10 centimeter. Om het aanplanten te vereenvoudigen, kan je gebruik maken van een zogenaamde bollenplanter of uiensteker waarmee je de plantgaten kan uitgraven.

Het is ook mogelijk om krokussen binnen te kweken. Hiervoor moet de pot met de krokusknollen echter eerst buiten worden geplaatst zodat ze een koudeprikkel ervaren. Zoniet zullen ze nauwelijks groeien. Later kan je ze naar binnen halen. Houd de knollen gedurende deze periode matig vochtig. Zet de krokussen pas op een lichtrijke en warme (maar geen te warme) plaats wanneer ze beginnen ontkiemen. Om de bloeitijd van je krokussen binnenshuis te verlengen, moet je regelmatig de uitgebloeide bloemen verwijderen voordat ze beginnen rotten en mogelijks andere geopende bloemen besmetten.

Krokussen zijn sowieso kleurrijke blikvangers in je bloemperk, maar ze zien er vooral leuk uit als ze in groepjes worden aangeplant. Plaats hiervoor tien of meer knollen naast elkaar in een cirkel of een andere vorm. Voor een kleurrijk resultaat kan je bijpassende planten uitkiezen. Lentekrokussen kan je bijvoorbeeld perfect combineren met sneeuwklokjes of winterakoniet omdat ze een gelijkaardige bloeiperiode hebben. Als alternatief kan je de knollen wat meer verdelen en in je weide planten. Hiervoor zijn de gele krokus, de boerenkrokus en de lentekrokus heel geschikt omdat ze goed verwilderen. Dankzij deze vroegbloeiers kan je op tijd beginnen met de verzorging van je gazon.

Je merkt het : er zijn talrijke mogelijkheden om je lentebloeiers extra in de kijker te plaatsen en zo de lente in te luiden. Laat dus je creativiteit de vrije loop!

Krokussen in de volle grond hebben meestal geen extra water nodig. Zowel in het voorjaar als in het najaar krijgt de bodem meestal voldoende water via regenbuien. Te veel vocht dat zich ophoopt in de bodem doet echter meer kwaad dan goed voor de knollen. In het ergste geval kunnen ze rotten. Met een zanderige, losse grond kan je wateroverlast voorkomen.

Als het gaat om bemesten moet je voorzichtig zijn met krokussen. In de meeste gevallen hoef je geen extra voedingsstoffen toe te dienen. Alleen krokussen die heel dicht bij andere bloemen staan, hebben misschien wat extra meststof nodig. Sommige tuinliefhebbers raden ook aan om de krokussen te bemesten zodat ze zeer grote en kleurrijke bloemen produceren. Als je dit wilt proberen, geef dan tijdens de ontkieming een kleine hoeveelheid organische vloeibare meststof. Die kan je eenvoudigweg toevoegen aan het gietwater.

Hoe mooi bloeiende krokussen er ook uitzien : zodra hun bladeren langzaam beginnen hangen en geel worden, heb je vaak de reflex om ze te snoeien. Krokussen hoeven echter niet gesnoeid te worden na de bloei. Integendeel : er zitten nog tal van voedingsstoffen in de verwelkende bladeren die de plant terug in de knol trekt. Dus als je ze vroegtijd snoeit, ontneem je je krokus de stoffen die hij nodig heeft om te overleven tot aan de volgende bloeiperiode. Daarom raden we je aan om, als je krokussen in het gazon hebt aangeplant, pas te maaien wanneer de bladeren van je krokussen volledig vergeeld zijn.

Voor krokussen hoef je geen extra wintermaatregelen te treffen want ze zijn compleet winterhard. De bloemen zijn ook heel robuust : zelfs als ze in het vroege voorjaar zijn geopend, heeft een sneeuwbui geen effect. De bloemen groeien vaak zelfs door het sneeuwdek heen.

Krokussen bevatten picrococine, een stof die is geklasseerd als licht giftig voor de mens. Toch is de krokus grotendeels ongevaarlijk omdat het gif erg bitter smaakt en de plant vaak tijdig wordt uitgespuwd. Na consumptie treden er vergiftigingsverschijnsen op zoals diarree, braken en maagpijn, vooral bij kleine kinderen. Hogere dosissen kunnen ook duizeligheid, koliek en toevallen van cardiovasculaire collaps veroorzaken. Ook bij dieren moet je voorzichtig zijn : het gif van de krokus kan bij het eten dodelijk zijn voor konijnen en paarden. Honden en katten vormen iets minder gevaar omdat krokussen weinig interessant zijn voor niet-graseters, maar je moet voorzichtig zijn met cavia's en konijnen!

Krokussen hoef je niet specifiek te vermeerderen aangezien de planten dat zelf doen. Elke knol ontwikkelt onder de grond dochterknollen waaruit nieuwe bladeren groeien. Als je wilt, kan je in de zomer de dochterknollen uitgraven en op een andere plek in de tuin opnieuw aanplanten. Dit is de ideale werkwijze voor bijvoorbeeld saffraankrokussen. Door zijn drievoudige set chromosomen is de plant steriel en kan ze daarom alleen via de dochterknollen worden vermeerderd.

Een aantal andere soorten planten zich ook zelf voort via zaden als ze zich prettig voelen in hun omgeving. De krokus is een koudkiemer. Zoals de naam doet vermoeden, moeten de zaden enkele dagen worden blootgesteld aan temperaturen rond het vriespunt om überhaupt te kunnen ontkiemen. Ook daarna heb je nog geduld nodig met de krokuszaden : het duurt vaak meerdere jaren voordat een bloeiende plant verschijnt.

Krokussen zijn niet alleen heel onderhoudsvriendelijke planten, als ze maar op de juiste plaats zijn aangeplant. Dan worden ze ook niet vaak aangetast door ziekten. In het ergste geval kan wateroverlast echter leiden tot een schimmelziekte in de knol. Helaas komt alle hulp voor de aangetaste planten te laat. Toch moet je snel handelen om verspreiding naar omringende planten te voorkomen. Haal de besmette knollen uit de grond en gooi ze bij het restafval. Omdat de schimmel nog in de bodem kan overleven, is het helaas beter om de komende jaren geen knolgewassen in het aangetaste gebied aan te planten.

De krokus is niet alleen populair bij mensen. Ook de woelmuis toont heel veel interesse in deze plant. De woelmuis spoort de knollen onder de grond op en eet ze op. Installeer in dat geval speciale vallen tegen woelmuizen. Als je de kleine diertjes niet direct wilt bestrijden, is het ook mogelijk om de krokusknollen te beschermen met een plantenmand zodat de knaagdieren er niet meer bij kunnen.