Italiaanse cipres

In hun mediterrane land van herkomst geven ze als geen andere plant vorm aan het landschap : de Italiaanse cipres (Cupressus sempervirens). Dit type cipres, ook wel Toscaanse cipres genoemd, siert straten en landschappen met zijn karakteristieke, zuilvormige groei en vormt zo een echte blikvanger op een vakantie in Toscane. Maar zelfs in onze contreien is de groenblijvende boom heel geschikt om een mediterrane sfeer in de tuin te brengen.

De Italiaanse cipres kan tot 30 meter hoog worden. In onze contreien zal die meestal maar rond de 15 meter hoog worden. De naaldboom herken je aan de hoge, smalle groei en de donkergroene naalden. Door zijn uiterlijk is de cipres dan ook ideaal om nieuwsgierige blikken tegen te houden. De variëteit "Leylandii" is door zijn snelle groei een populaire haagplant.

Niet alle cipressen zijn hetzelfde - naast het cipressengeslacht (Cupressus) zijn er bijvoorbeeld ook zogenaamde valse cipressen (Chamaecyparis). Vanwege hun gelijkenis met echte cipressen hebben botanici ze aanvankelijk toegewezen aan het geslacht van de cipres. Pas later werden ze in een apart geslacht ondergebracht. Hoewel coniferen sterk op elkaar lijken, bestaan er toch verschillen. De valse cipressen, die afkomstig zijn uit Noord-Amerika en Oost-Azië, hebben kleinere kegeltjes en meer afgeplatte takken. De zaden zijn ook vroeger volwassen. De Lawson's cipres (Chamaecyparis lawsoniana) is heel populair in onze contreien vanwege het onderhoudsvriendelijke karakter. De plant wordt daarom vaak als haagplant gebruikt.

Ook de westerse levensboom (Thuja occidentalis) wordt vaak verward met echte cipressen. De groenblijvende plant, die vaak als haagplant wordt gezien, is wel degelijk verwant aan de echte cipres, maar heeft enkele verschillen in groeikarakter en uiterlijk. Thuja's verspreiden een intensere geur dan cipressen en hebben vaak een donkerdere naaldkleur.

Door hun snelle groei en weelderige naaldtapijt zijn Italiaanse cipressen ideaal voor het planten van heggen. De cipres geeft de voorkeur aan een windvrije en zonnige locatie. De naaldboom is namelijk maar gedeeltelijk winterhard. Zo zijn zuid- of west-georiënteerde muren ideaal. Cipressen houden van een goed doorlatende en licht leemachtige bodem. In principe zijn ze echter niet bijzonder veeleisend als het gaat om de bodemgesteldheid. De robuuste zuilcipres komt echter ook goed terecht in een minder voedselrijke of kalkrijke grond.

Cipressen worden idealiter in de periode september - november of in het voorjaar, na de laatste vorst, aangeplant. De zachte herfsttemperaturen helpen de koudegevoelige planten om vóór het begin van de winter in te wortelen. Zorg in het voorjaar voor voldoende water. De verhoogde blootstelling aan zonlicht kan de cipres namelijk doen uitdrogen.

Een te vochtige bodem, vooral in de winter, kan al snel een probleem vormen voor de cipres. Als je tuinbodem sterk verdicht is en vaak onder water staat, dan raden we je aan om de grond eerst goed los te maken alvorens je begint te planten. Een goede afwatering is cruciaal voor de ontwikkeling van je cipressen, die vooral van droogte houden. Leg daarom vóór de aanplanting een laagje steentjes, grind of zand in het plantgat.

De echte cipres heeft daarnaast ook een stevige houvast en voldoende ruimte nodig omdat de plant snel omhoog schiet. Als je een alleenstaande cipres wilt aanplanten, moet je dan ook rekening houden met voldoende wortelruimte. Voorzie een ruimte van minimaal 80 centimeter diep en een diameter van ongeveer 150 centimeter. Zorg bij de aanplanting van een cipreshaag voor voldoende ruimte tussen de afzonderlijke planten. Om een ondoorzichtige haag te krijgen, moeten de planten op maximum 50 centimeter van elkaar worden aangeplant.

Echte cipressen kan je ook in potten aanplanten. Zeker in koude streken kan dit een goed alternatief zijn om de naaldboom veilig de winter door te krijgen. De gevoelige wortels lopen vaak duidelijk meer gevaar dan de bovengrondse plantendelen. Reden te meer om de nodige maatregelen te nemen tijdens de winter. Kies bij de aanplanting in potten voor een pot die voldoende breed is om de cipres voldoende houvast te bieden. De pot of bak moet minimaal twee keer zo hoog zijn als de kluit en zo ontworpen zijn dat de haagplant ook bij winderig weer niet omvalt. Voorkomt eveneens dat de cipresplant natte voeten krijgt - een drainagelaag uit grind of zand is hiervoor ideaal.

De belangrijkste regel bij het begieten van cipressen : evenwicht! Door hun mediterrane afkomst is de natuurlijke regenval meestal voldoende voor de naaldbomen. Alleen vers aangeplante jonge planten hebben de eerste maanden regelmatig water nodig. Zijn er echter langere periodes van droogte tijdens de warme zomermaanden, dan raden we je aan om extra water te geven zodat je cipres niet uitdroogt.

Per gietbeurt geef je de plant best een grote hoeveelheid water zodat het water zo diep mogelijk in de grond kan dringen, tot bij de wortels van de plant. Om te vermijden dat het water te snel verdampt, kan je een laagje mulch rond je cipres strooien. Regelmatig water geven is essentieel voor cipressen die in potten of bakken zijn aangeplant en een plaatsje hebben gekregen op een overdekt balkon of terras. Vooral in potten uit klei droogt de grond tijdens de zomer snel uit, dus dan moet je dagelijks water geven.

Net zoals de meeste naaldbomen hebben cipressen niet veel extra voedingsstoffen nodig. Als je iets goed wilt doen voor je cipreshaag, kan je in het voorjaar een portie compost of meststof met langdurige werking in de grond inwerken. Vooral in de zomer zijn cipressen in potten of bakken blij met een maandelijkse dosis meststof in het gietwater.

Om de mooie zuilvormige groei van je groenblijvende cipres te behouden, kan je de plant jaarlijks snoeien. Vooral wanneer de plant vanbinnen kaal is of bruine takken heeft, kan een snoeibeurt de nieuwe groei van de cipres bevorderen. Hierbij kort je de nieuwe scheuten in en verwijder je de bevroren of de beschadigde takken. Pas echter op dat je geen groene scheuten tot op het oude hout snoeit - anders kan je cipres niet meer ontkiemen en blijven er alleen bruine naalden over. 

Gebruik propere, scherpe snoeischaren om de plant niet te beschadigen. Door de zijkanten van je cipres te snoeien, ondersteun je de natuurlijke groeiwijze van de naaldboom en voorkom je dat de plant van binnenuit kaal wordt. Snoei je cipres op een droge, zachte dag in de lente of in de herfst. Te sterk zonlicht kan zonnebrand veroorzaken op de blootgestelde scheuten, terwijl vocht schimmelziekten bevordert. Ook snoeien bij vriesweer wordt ten sterkste afgeraden omdat de kans groot is dat de scheuten gaan versplinteren.

De Italiaanse cipres is in onze contreien gedeeltelijk winterhard. Bij minimumtemperaturen van -15°C kan de groenblijvende naaldboom dus last hebben van bevriezing. Vooral droogteschade kan in de winter gevaarlijk zijn voor de plant. Droogteschade ontstaat wanneer de cipresplant door de bevroren grond onvoldoende water via de wortels kan opnemen. Winderige en zonnige, koude winterdagen eind februari of begin maart zijn bijzonder gevaarlijk, omdat de zon al erg sterk is en dit de cipres echt dorstig maakt. Plant de struik indien mogelijk op een plekje dat tot de middag baadt in de schaduw van omringende bomen.

Om vooral jonge cipressen tegen de winterse temperaturen te beschermen, kan je een bescherming uit natuurlijk materiaal voorzien. Wikkel hiervoor je plant in fleece en bedek het wortelgebied met een laagje mulch of bladeren.

Cipressen in potten kan je bij zachte temperaturen van 5 tot 10°C op een lichtrijke plek op het balkon of terras plaatsen, beschut tegen de wind - bij voorkeur nabij een beschermende huismuur. Ook wat fleece of linnen helpt de gevoelige mediterrane plant om de winter goed door te komen. Bij temperaturen onder het nulpunt is het beter om de potplant binnen te halen en in een lichtrijke, koele ruimte te plaatsen, vb. in een onverwarmde serre.

Heb je bruine vlekken op je cipres ontdekt? Dit duidt vaak op een gebrek aan water. Als deze bruine kleur zich echter uitstrekt tot aan de toppen van de scheuten, kan dit ook duiden op een besmetting met een schimmelziekte. Vooral de schimmel Phytophthora cinnamomi zorgt voor problemen bij de zuilvormige plant, omdat die ook tot wortelrot kan leiden. Matig warme zomertemperaturen en wateroverlast bevorderen de verspreiding van de ziekteverwekker - voorzie dus een goede drainagelaag en een losse tuingrond.