Buxus

De buxusfamilie (Buxaceae) bestaat wereldwijd uit 70 soorten. De naam buxus is afkomstig van het Griekse woord “pyxís” wat evenveel betekent als “kist”. Het harde hout van de buxus werd vroeger gebruikt om kisten te maken. Naast de gewone buxus (Buxus sempervirens) die inheems is in Europa, Noord-Afrika en West-Azië, is er de kleinbladige buxus (Buxus microphylla).

Rond deze populaire haagplant bestaan heel wat legendes en gebruiken. De groenblijvende bladeren werden het symbool van een lang leven en onsterfelijkheid in het christendom en de plant zou het huis beschermen tegen boze geesten.

De keuze van de buxussoort en -variëteit hangt vooral af van de functie die de buxus moet vervullen. Voor de aanplanting van hagen of haagjes rond bloemperken raden we je aan om sterk groeiende en meer winterharde soorten van de gewone buxus te kiezen, zoals de “Rotundifolia” en de “Handsworthiensis”. Deze soorten worden tot wel vier meter hoog en vormen heel wat fijne scheuten. Hierdoor zijn ze ideaal als privacybescherming in de tuin. Ze kunnen echter ook worden aangeplant onder bomen of in een pot op het balkon of terras. Wat velen onder ons niet weten, is dat deze buxussen ook indruk maken met hun bijenvriendelijke bloemen die van maart tot mei verschijnen en heel wat bijen, hommels en vlinders blij maken. De bloemen ontwikkelen zich echter alleen op buxusplanten die minimaal 10 jaar oud zijn en die niet vaak werden gesnoeid.

Met kleinbladige buxussen kan je je creativiteit de vrije loop laten. De struiken groeien heel langzaam en worden niet zo hoog. Dit maakt ze ideaal voor vormsnoei : kegels, piramides, vierkanten - alles kan! Door de natuurlijke bolvorm is de kleine boom ideaal als solitaire plant, maar hij kan ook in groepjes worden aangeplant. In Midden-Europa is vooral de kleinbladige buxussoort “Faulkner” heel populair.

De buxus is een heel bescheiden plant en groeit op de meeste bodems. Zowel zandige als leemachtige, kalkrijke bodems met een hoog humusgehalte zijn geschikt. De pH-waarde moet tussen de 6,5 en 7,5 liggen. Als de pH-waarde lager is, moet je je buxus bekalken. Ook een goede afwatering is heel belangrijk. De haagplant houdt namelijk niet van wateroverlast en een vochtige bodem.

De struik voelt zich goed op een beschut plekje in de half-schaduw of in de zon. Het is heel belangrijk dat het er niet te warm of te donker is. Als de bladeren worden blootgesteld aan direct zonlicht, kunnen ze namelijk verbranden. Dit kan in de winter ook voor vorstschade zorgen. Als je buxus echter permanent in de schaduw staat, dan kan hij aangetast worden door schimmelziekten. Ook locaties, waar je buxusplant veel regen vangt, zijn niet ideaal - als de bladeren langdurig aan vocht worden blootgesteld, wordt de verspreiding van schimmelpathogenen bevorderd. Kies daarom voor een luchtige locatie zodat de plant snel kan opdrogen.

In de boomkwekerij kan je zowel buxus in potten als met blote wortel kopen. Buxusplanten met blote wortels kunnen van oktober tot eind maart aangeplant worden. Buxussen in potten zijn minder gevoelig aangezien de kluit beschermd is. Daardoor kan je ze het hele jaar door aanplanten, op voorwaarde dat het niet vriest.

De juiste voorbereiding

• In volle grond of in pot - voordat je je buxus aanplant, raden we je aan om de wortelkluit een tijdje in een emmer met water te plaatsen zodat de wortels water kunnen opnemen.
• Snijd vervolgens de wortels en scheuten ongeveer vijf centimeter af om de plant te stimuleren om te groeien.
• Maak daarna de grond los.
• Graaf een plantgat dat minimaal 25 tot 30 centimeter diep is en ongeveer 15 centimeter breder dan de wortelkluit.

Aanplanting in de volle grond

Als je de buxus als alleenstaande plant wilt aanplanten, moet je voldoende plaats voorzien aangezien een buxus van nature ondiep wortelt en zich doorgaans vrij breed ontwikkelt in de bovenste grondlaag. Als de buxus te dicht bij andere planten is aangeplant, zullen deze onderling strijden om water en voedingsstoffen. Vooral een gazon, dat heel wat voedingsstoffen nodig heeft, kan snel verdorren als er vlakbij een buxushaag is aangeplant.

Bij de aanplanting kan je een portie meststof in de grond werken. Ideaal is een speciale meststof voor buxus, die alle belangrijke voedingsstoffen bevat voor een optimale ontwikkeling. Plant de buxus net zo diep in de grond als in de pot waarin je hem hebt aangekocht. Vul het plantgat op met aarde en druk goed aan om de buxus zo stabiel mogelijk te laten staan.

Als je je buxus als haag wilt aanplanten, voorzie dan zes tot tien planten per meter. Plant ze dicht bij elkaar. Indien nodig kan je een draadje spannen om zeker te zijn dat de planten mooi afgelijnd staan.

Aanplanting in potten

Als je een buxus in pot wilt aanplanten, moet je een pot kiezen die minimaal 1/3 groter is dan de wortelkluit van de plant. De pot moet ook voorzien zijn van drainagegaten. Bedek de drainagegaten met potscherven om te vermijden dat de gaten verstopt raken met potgrond of dat wortels onderaan uit de pot gaan groeien. Om je buxus extra te beschermen tegen wateroverlast, kan je op de bodem van de pot een laagje hydrokorrels plaatsen. Vul vervolgens de pot met een speciale  potgrond en plant je buxus net zo diep als voorheen in de pot. Vul verder op met potgrond en druk goed aan.

De buxus is dan wel een heel robuuste kandidaat die een tijdelijke periode van droogte goed kan doorstaan, toch heeft de plant voldoende water nodig. Dankzij het grote aantal kleine blaadjes verdampt de groenblijvende struik elke dag heel veel vocht - ook in de winter. Het is belangrijk dat je buxus regelmatig water krijgt, vooral tijdens de groeifase in het begin van het jaar.

Op heel warme en droge zomerdagen kan het nodig zijn om elke dag water te geven. Planten in potten hebben extra aandacht nodig omdat de grond in de pot heel snel uitdroogt. De grond moet constant vochtig zijn, maar wateroverlast moet worden vermeden. Geef je buxus tijdens de winter enkel water op vorstvrije dagen. Zoniet loopt je plant het risico op droogteschade bij droog, zonnig, koud weer.

Tip : om te voorkomen dat er te veel vocht verdampt door de zon en de wind, kan je je buxus afdekken met een luchtdoorlatend materiaal. Na de laatste nachtvorst kan je de bescherming verwijderen en opnieuw voorzichtig water geven.

Tijdens de primaire groeifase van maart tot augustus heeft je buxus voldoende voedingsstoffen nodig om gezonde scheuten en een dichte boomtop te ontwikkelen. Je kan je buxus in pot 1 tot 2 maal per week bemesten met een vloeibare meststof voor buxus. Deze wordt eenvoudigweg toegevoegd aan het gietwater. De meststof is afgestemd op de specifieke behoeften van de buxus en bevat een extra portie ijzer die zorgt voor mooie, diepgroene bladeren. De plant krijgt eveneens meer weerstand tegen ziekten en plagen.

Je buxusplanten in de tuin kan je bemesten met een gekorrelde meststof met lange werking. Zo krijgen je planten gedurende meerdere maanden alle belangrijke voedingsstoffen. Tegen de herfst kan je een kaliumrijke meststof strooien zodat de celwanden worden versterkt en zo beter bestand worden tegen vorst.

In ons blogartikel ontdek je hoe je je planten moet bemesten.

Word je buxus stilaan te groot in zijn pot? Dan is het tijd om te verpotten. De ideale periode om een buxus te verpotten is in het voorjaar, in maart of april. Ook in september of oktober, als het nog warm weer is, kan je je buxus nog verpotten.

Zo ga je te werk :

1. Haal je buxus voorzichtig uit de oude pot en kerf met behulp van een scherp, schoon mes de kluit van de plant meerdere keren in - dit zal de buxus stimuleren om nieuwe wortels te vormen.
2. Verwijder oude en beschadigde wortels.
3. Dompel de kluit in een emmer water zodat de wortels voldoende water kunnen opnemen.
4. Vul de nieuwe pot op met een portie verse buxuspotgrond.

Tip : je kan je buxus ook direct in de tuin aanplanten om hem wat meer ruimte te geven. Dankzij het stabiele wortelgestel zal de plant snel aan de nieuwe omgeving wennen en veilig opgroeien.

Buxusplanten kunnen over het algemeen heel goed snoeibeurten verdragen - soorten die bijzonder sterk groeien, moeten daarom meerdere malen per jaar worden gesnoeid zodat ze hun compacte vorm behouden. Afhankelijk van de weersomstandigheden kan je je buxus van april tot september snoeien, zelf tot op het meerjarige hout. Zo houdt je je planten in vorm en ondersteun je de ontwikkeling van nieuwe scheuten. Wil je creatief aan de slag? Een buxus kan je in bijzondere vormen snoeien en zo echte blikvangers in de tuin creëren.

Is je buxus in het vroege voorjaar gaan bloeien, dan wacht je beter met snoeien tot de bloemen zijn uitgebloeid - de bloemen vormen namelijk een rijke voedselbron voor stuifmeelverzamelaars. Om te vermijden dat je buxus na de bloei te veel energie stopt in de zaadontwikkeling, kan je snoeien.

Meer informatie over het snoeien van buxussen vind je in dit artikel.

Om je buxus veilig de winter door te krijgen, zijn er enkele belangrijke punten waarmee je rekening moet houden. In principe is de buxus winterhard en vorstbestendig, maar vooral exemplaren in potten hebben vaak last van de zogenaamde vorstdroogte die kan ontstaan als de zon in de winter te sterk is. Dan kan de plant namelijk onvoldoende water uit de bevroren grond halen terwijl de groenblijvende bladeren water blijven verdampen. Dit zorgt ervoor dat de buxus gaat verdorren. Het is daarom cruciaal dat de wortelkluit ook tijdens de winter niet uitdroogt en dat je op vorstvrije dagen water geeft.

Je laat je buxus in pot bij voorkeur op een half-schaduwrijk plekje overwinteren. Bescherm de plant tegen vorst door ze af te dekken met een oude deken of met vlies. Als de plant dichtbij een huismuur wordt geplaatst, is ze eveneens al beter beschermd tegen vriestemperaturen. Je kan de plant natuurlijk ook in een lichtrijke en koele ruimte plaatsen (maximale temperatuur van 10°C) om te overwinteren.

Schimmelziekten tasten ook vaak buxusplanten aan. De belangrijkste is de buxusziekte (Cylindrocladium) die de scheuten snel doet afsterven. Deze ziekte kan je herkennen aan de bruine vlekken op de bovenzijde van de bladeren. De schimmel wordt overgedragen door regen en wind - het is dus belangrijk om de bladeren van je buxus zo droog mogelijk te houden. Meer over de bestrijding van de buxusziekte lees je hier.

Een andere ziekte die je buxus kan aantasten is de buxuskanker die wordt veroorzaakt door de schimmel Volutella Buxi. Deze hardnekkige schimmel dringt via open wonden de plant binnen en breekt daar de bast en het hout van de buxus af. Langdurig vocht en open snoeiwonden bevorderen daarom de verspreiding van deze ziekte. Een aantasting door buxuskanker kan je herkennen aan de gezwellen op de aangetaste plekken en aan de opgedroogde, bruine scheuten en bladeren. Meestal worden slechts enkele individuele scheuten aangetast, dus het is belangrijk dat de aangetaste scheuten zo snel mogelijk worden verwijderd en dat je de buxus terugsnoeit tot op het gezonde hout. Gooi de afgestorven delen van de plant bij het huisvuil (niet bij de compost!) om verspreiding van de schimmelziekte in de tuin te voorkomen.