Hortensia

Hortensia’s (Hydrangea) vind je meestal als struik met prachtige bloemen en donkergroene bladeren terug. Ook klimhortensia’s (Hydrangea petiolaris) behoren tot de 80 verschillende Hydrangea-soorten die in de meest uiteenlopende kleuren en groottes groeien.

1. Boerenhortensia (Hydrangea macrophylla) : de bekendste is ongetwijfeld de klassieke boerenhortensia die ook wel tuinhortensia wordt genoemd. Deze plant kan tot 2 meter hoog worden en is verkrijgbaar met witte, blauwe, roze, rode of paarse bloemen.

2. Berghortensia (Hydrangea serrata) : de berghortensia is een iets compactere plant die niet hoger wordt dan 150 cm. Met de vlakke, plaatvormige bloemen in paarse, roze en witte kleur zijn ze ideaal voor aanplanting in potten op het balkon en het terras.

3. Pluimhortensia (Hydrangea paniculata) : pluimhortensia’s zijn heel robuuste planten die niet veel onderhoud vragen en bijgevolg ideaal zijn voor beginnende tuiniers. De bloemen zijn wit tot crèmekleurig en kunnen in de loop van de zomer - afhankelijk van de soort - rood kleuren.

4. Sneeuwbalhortensia (Hydrangea arboresens) : ook de sneeuwbalhortensia is een heel robuuste plant. De grote, voornamelijk witte bloemschermen met hun weelderige bloembollen doen denken aan sneeuwballen. Net als de boerenhortensia gaat het hier om steriele lokbloemen.

5. Fluweelhortensia (Hydrangea sargentiana) : als je bijen en nuttige insecten wilt aantrekken, dan kan je fluweelhortensia’s aanplanten. Wat bij deze planten opvalt, zijn ongetwijfeld de behaarde bladeren en stengels.

6. Eikenbladhortensia (Hydrangea quericifolia) : een andere bijenvriendelijke hortensia is de eikenbladhortensia. In tegenstelling tot andere hortensiasoorten bloeit de eikenbladhortensia pas in de late zomer.

De hortensia is een van de populairste sierplanten in de tuin en dat heeft ongetwijfeld iets te maken met de prachtige bloemen en de grote keuze. Maar wanneer bloeien hortensia’s eigenlijk?

De bloeiperiode loopt van mei tot september. Wanneer dit precies is en hoelang de bloei specifiek duurt, hangt af van de hortensiasoort. Boerenhortensia’s, pluimhortensia’s en berghortensia’s bloeien iets vroeger dan de eikenbladhortensia’s. Daarnaast heeft het onderhoud een groot effect op de bloeiperiode : als de plant op een goede locatie is aangeplant, correct wordt begoten en bemest, en op de juiste manier wordt gesnoeid, dan zal ze jou belonen met een prachtige, langdurige bloei en kan ze 6 tot 8 weken lang bloeien.

Een hortensia kan zowel in de volle grond als in een pot worden aangeplant. Zo zorgen de bloemen voor extra kleur in de tuin, op het terras en op het balkon. Zelfs in huis vormen de planten een echte blikvanger. De planten geven de voorkeur aan een luchtige, half-schaduwrijke plaats. Ze moeten beschermd worden tegen de brandende middagzon om te vermijden dat de bloemblaadjes hun kleur verliezen. Daarom raden we een schaduwrijke plekje aan.

Ook de bodem is heel belangrijk. Hortensia’s zijn zuurminnende planten die de voorkeur geven aan een bodem met een pH van 4 tot 5. Voor blauwe en paarse hortensia’s moet de pH van de grond lager zijn dan voor witte of roze hortensia’s. Bij een foute pH-waarde kan de kleur van de bloemen veranderen : blauwe of paarse hortensia’s zullen dan plots verbleken. Aangezien de planten houden van een vochtige bodem, kies je mogelijks voor een substraat met sterke wateropslagcapaciteit. Wateroverlast moet echter vermeden worden omdat de wortels kunnen gaan rotten.

Hortensia’s kunnen van maart tot juli worden aangeplant. Hierbij ga je als volgt te werk :

1. Bodem voorbereiden indien nodig
Controleer de bodem zorgvuldig. Voor de aanplanting van hortensia’s heeft de tuinbodem bij voorkeur een pH-waarde van 4 tot 5. Als dit niet het geval is, dan kan je de bodem vermengen met een aangepaste bodemverbeteraar voor zuurminnende planten om de pH te verlagen.

2. Plantgat graven
Om goed in de grond te kunnen inwortelen, hebben je hortensia’s voldoende zuurstof nodig. Graaf daarom het plantgat zo breed mogelijk. Je kan de wortelkluit als referentiepunt nemen - het plantgat  moet minimaal anderhalf keer zo groot zijn als de kluit. Houd ook rekening met een plantafstand van 80 tot 100 cm tussen de planten.

3. Hortensia planten
Plaats de wortelkluit van je hortensia vóór de aanplanting in een emmer gevuld met water tot er geen luchtbellen meer aan het oppervlak verschijnen. Dan is de wortelkluit verzadigd. Plaats de plant in het plantgat en zorg er daarbij voor dat de plant niet de diep staat. Een diepte zoals voorheen in de pot is ruim voldoende. Vul het plantgat vervolgens verder op met een mengsel van tuingrond en bodemverbeteraar en druk de grond voorzichtig aan.

4. Begieten
Geef de plant tot slot goed water. Je kan hiervoor gerust het water, waarin de wortelkluit is ondergedompeld, gebruiken. Giet het water steeds aan de voet van de plant en niet over de plant.

Hortensia’s in potten moeten na de aankoop in een grotere pot worden verpot. Dit moet - afhankelijk van de grootte en de leeftijd van de plant - om de 2 tot 4 jaar gebeuren. Dan is de potgrond grotendeels doorworteld en heeft de plant niet genoeg verse grond meer. Door te verpotten voorzie je je planten niet alleen van alle belangrijkste voedingsstoffen, maar bied je ook een waterreservoir. Door hortensia’s regelmatig te verpotten, stimuleer je de bloei en verklein je het risico op droogtestress. De ideale periode voor het verpotten van je hortensia’s is in het voorjaar. Hierbij ga je als volgt te werk :

1. Geschikte pot kiezen
Kies altijd een pot waarvan de bodem is voorzien van één of meerdere afvoergaten. Zo kan het overtollige water gemakkelijk weglopen en verkleint het risico op wortelrot. De nieuwe pot moet steeds minimaal anderhalve keer zo groot zijn als de wortelkluit.

2. Goede drainage voorzien
Bedek de bodem van de plantenbak met drainagemateriaal vb. hydrokorrels op basis van puimsteen. Deze korrels zijn niet alleen duurzamer dan traditionele kleikorrels, maar hebben ook nog eens een hoge wateropslagcapaciteit en watergeleiding. Aangezien hortensia’s houden van vocht (maar niet teveel), kan je met puimsteenkorrels de watertoevoer nog beter regelen.

3. Hortensia planten
Terwijl je stap 1 en stap 2 voorbereidt, plaats je de wortelkluit van je hortensia in een emmer water tot die volledig verzadigd is (tot er geen luchtbellen meer verschijnen). Plant de hortensia vervolgens in een pot gevuld met een aangepaste potgrond voor heideplanten op dezelfde diepte als in de vorige pot. Vul de potgrond losjes aan en druk deze vervolgens voorzichtig aan met je handen.

4. Water geven
Geef je pothortensia tot slot voldoende water. Gebruik bijvoorbeeld het resterende water uit de emmer waarin de wortelkluit voorheen was ondergedompeld.

Als je van plan bent om hortensia’s aan te planten, stel je je waarschijnlijk de vraag met welke planten je de rest van je bloemperk kan opvullen. De onderstaande tabel geeft je alvast wat inspiratie :

Hortensia’s zijn licht giftig. Alle delen van de plant bevatten gifstoffen die schadelijk kunnen zijn voor zowel mens als dier. Dit is echter meestal het geval wanneer er een grote hoeveelheid wordt geconsumeerd. Dan kunnen er problemen met de bloedsomloop, maag- en darmklachten en kortademigheid optreden. In zeldzame gevallen kunnen er ook contactallergieën en daarmee samenhangende huidirritaties optreden.

Hortensia’s kan je meestal zonder zorgen in de tuin aanplanten. Door de bittere smaak van de plant is het risico op overmatige consumptie dan ook klein. Toch raden we je aan om je kinderen ervan bewust te maken dat de bloemen niet eetbaar zijn en om de plant buiten het bereik van kinderen en huisdieren te plaatsen.

Hortensia’s zijn heel dorstige planten. Dit kan je zelfs afleiden uit hun botanische naam “Hydrangea” : de naam is samengesteld uit de woorden “hydro” (water) en “angeion” (vat of kruik). De bodem moet steeds goed vochtig zijn, maar wateroverlast moet vermeden worden. Bij warme zomerse temperaturen kan het zelfs nodig zijn om twee maal per dag water te geven, bij voorkeur ’s ochtends en ’s avonds. Als de bladeren van je hortensia gaan hangen, dan is het tijd om te begieten. Ook overwinterende planten moeten af en toe water krijgen om te vermijden dat de grond uitdroogt. Gebruik hierbij geen kalkrijk water, anders zal je plant snel afsterven. Regenwater of onthard leidingwater zijn ideaal. Als er na de gietbeurt water in de onderzetter blijft staan, dan moet je het water ten laatste een half uur later weggieten.

Voedingsstoffen zijn heel belangrijk voor hortensia’s om de bloemvorming te stimuleren. Hortensia’s kunnen van maart tot augustus 1 of 2 keer per week bemest worden met een aangepaste vloeibare meststof. Als alternatief kan je een speciale gekorrelde meststof met lange werking toepassen. Vooral in potten, waar de voorraad voedingsstoffen heel snel is opgebruikt, is het zinvol om bij de aanplanting meteen een portie gekorrelde meststof in de grond in te werken. In de loop van het seizoen kan je bijbemesten met een vloeibare meststof. Tijdens de zomer mag je niet meer bemesten. Waarom dit niet meer mag en waarom het geen goed idee is om hortensia’s te bemesten met koffiegruis of andere huismiddeltjes, ontdek je in ons artikel “hortensia’s bemesten”. Daar ontdek je eveneens waarom een blauwmaker nodig is voor je blauwe hortensia’s.

Tip : bemest je hortensia’s in augustus met een kaliumrijke meststof. Deze zal je plant versterken en meer weerstand geven tegen de koude temperaturen tijdens de winter.

Om de groei van de plant en de ontwikkeling van de bloemen te stimuleren, moeten je hortensia’s één maal per jaar worden gesnoeid. Dit gebeurt bij voorkeur in het vroege voorjaar, rond eind februari, wanneer er gene strenge vorst meer wordt verwacht. In de winter mag je de bloemen niet afsnijden. Zij bieden namelijk bescherming tegen de vorst. Laat de bruine, verwelkte bloemen dus gewoon hangen. Voor de verschillende hortensiasoorten gelden er verschillende snoeitechnieken.

In ons artikel “hortensia’s snoeien” ontdek je tot welke groep jouw hortensia behoort en waarop je moet letten tijdens het snoeien.

Ben je gek op hortensia’s en zou je er graag meer in de tuin aanplanten? De eenvoudigste manier om je hortensia’s te vermeerderen, is via stekken. Ook vermeerdering via uitlopers of via deling is mogelijk. Zaaien raden we af, omdat de zaden erg klein zijn en relatief slecht ontkiemen. Er zijn ook heel wat planten die geen zaden produceren omdat ze enkel onbevruchte (steriele) schijnbloemen hebben.

1. Vermeerdering via afleggers
Deze methode is heel geschikt voor klimhortensia’s omdat ze lange scheuten hebben. Strikt genomen worden ze niet via uitlopers maar wel via afleggers vermeerderd. De plant ontwikkelt uitlopers om zich verder te verspreiden. Dit is bijvoorbeeld ook het geval bij aardbeien en graslelies. De punt van de stengel wordt bedekt met aarde. Bij een aflegger wordt het middengedeelte van de stengel bedekt met aarde, waardoor de top van de stengel zichtbaar blijft. Deze scheut vormt vervolgens wortels en kan later van de moederplant worden gescheiden en op een geschikte locatie worden aangeplant.

2. Vermeerdering via stekken
Als het iets sneller moet gaan, dan raden we je aan om je hortensia te vermeerderen via stekken. Knip hiervoor in de zomer (rond juni of juli) een jonge tak af met twee bladparen, maar die nog geen bloemknoppen draagt. De stek moet ongeveer 10 tot 15 centimeter lang zijn. Plaats de stek in een klein bakje met potgrond en geef regelmatig water zodat de grond niet uitdroogt. Als de plant na enkele weken wortels heeft gevormd, kan je ze verpotten in een grotere pot gevuld met een aangepaste potgrond voor heideplanten.

3. Vermeerdering via delen
Deze methode is ideaal voor bv. pluimhortensia’s. Hierbij deel je de wortelkluit in het voorjaar of in het najaar met een spade in twee gelijke delen die je vervolgens separaat terug aanplant. Als je van plan bent om je hortensia te verpotten, dan is dat het ideale moment.

Tip : de kleine plantjes zijn in het begin nog redelijk gevoelig. Daarom raden we je aan om de plantjes, die ontstaan na de deling van de kluit, eerst in bloempotten aan te planten en ze pas het daaropvolgende jaar in de volle grond uit te planten. Zo krijgen ze voldoende tijd om aan te sterken en kunnen ze tijdens de zomer buiten genieten van de zon. In de winter plaats je ze beter binnen om ze te beschermen tegen de vorst.

Eens de temperaturen beginnen dalen, stelt zich de vraag of hortensia’s winterhard zijn. Helaas is de winterhardheid van hortensia’s niet betrouwbaar…

Hortensia’s in volle grond overwinteren
Door je hortensia’s in augustus te beschermen met een kaliumrijke meststof, zal de plant meer weerstand krijgen tegen de koude temperaturen. De meststof versterkt de celstructuur en zal de wortels extra verstevigen. Bescherm je planten ook tijdelijk tegen de kou met een jutezak, dennentakken of mulch. In het vroege voorjaar moet je - vooral ’s nachts - rekening houden met late nachtvorst. Verwijder de winterbescherming dus niet te snel.

Hortensia’s in potten overwinteren
Hortensia’s in potten laat je indien mogelijk binnen overwinteren. Verhuis ze vóór de eerste nachtvorst naar hun winterkwartier. Idealiter is de temperatuur niet meer dan 5°C. Vorstvrije kelderruimtes of garages met goede ventilatie zijn ideaal. Als je niet in de mogelijkheid bent om je hortensia binnenshuis te laten overwinteren, dan kan je de pot buiten laten staan en beschermen met jute, dennentakken en mulch. Plaats de pot dicht bij een huismuur zodat de plant mee kan genieten van de warmte, indien  mogelijk onder een afdak.

In de winter vallen de bladeren van de hortensia af. Gedroogde bladeren moet je zo snel mogelijk verwijderen om ziektes te voorkomen. Als je plant binnen overwintert, kan je ze vanaf januari of februari op een iets warmere en lichtrijkere plaats zetten bij een temperatuur van maximum 20°C. Vermijd echter vol licht. Serres of wintertuinen zijn ideaal. In mei, wanneer er geen vorst meer wordt verwacht, kan je je potplanten terug buiten plaatsen.

Wanneer je plant niet bloeit, dan kan dit verschillende oorzaken hebben :

1. Verkeerde standplaats : controleer de pH-waarde van de bodem en vermeng de grond indien nodig met een bodemverbeteraar. Voor tips over het meten van de zuurtegraad van de bodem kan je terecht in ons artikel “de zuurtegraad van de bodem meten”.

2. Foutief water geven : hortensia’s zijn heel dorstige planten die niet van droogte houden. Toch mag de grond niet te nat zijn. Voordat je opnieuw water geeft, kan je een vinger enkele centimeters diep in de grond stoppen om te controleren hoe vochtig de bodem nog is.

3. Te weinig voedingsstoffen : om prachtige bloemen te kunnen ontwikkelen, heeft je hortensia veel energie en voedingsstoffen nodig. Als deze ontbreken, zal de plant ook minder uitbundig bloeien. Bemest regelmatig met een speciale meststof zoals hierboven beschreven.

4. Te laat in het jaar bemesten : als je een stikstofrijke meststof toepast laat in het jaar, dan kan dit leiden tot een zwakke bloei. De planten zijn dan namelijk heel gevoelig voor vorst. Idealiter worden je planten in de late zomer bemest met een kaliumrijke meststof om ze voor te bereiden op de winter.

5. Radicale snoei : als je je hortensia te fors hebt gesnoeid, bestaat de kans dat de plant geen nieuwe scheuten meer maakt of dat de bloei langer op zich laat wachten.

6. Vorstschade : als je je hortensia niet voldoende tegen de vorst beschermt, kunnen de scheuten van de plant bevriezen. Hoe je dit kan oplossen, ontdek je in ons artikel “vorstschade bij hortensia’s”.

Hortensia’s zijn relatief robuuste planten. Toch kunnen er soms plagen en ziekten op de plant verschijnen. Vooral wolluizen voelen zich thuis op de plant. Daarnaast kunnen de bladeren van je hortensia aangevreten worden door de lapsnuitkever. Hun larven kunnen uitdrogingsverschijnselen veroorzaken. Behandel je plant tijdig met een aangepaste insectenbestrijder.

Je hortensia’s kunnen ook worden aangetast door ziekten. Echte meeldauw herken je aan het witte, poederige laagje op de bladeren, knoppen en toppen van de scheuten. Grauwe schimmel komt eveneens voor op de takken. Aangetaste plantendelen moeten zo snel mogelijk worden verwijderd. Ook hier raden we aan om je plant met een geschikt product te behandelen.